Nurdoğan ARSLAN ERGÜN
Kahramanmaraş’ta meydana gelen ve binlerce konutun yıkıldığı zelzelelerle birlikte kıymeti bir defa daha anlaşılan bina güvenliği, kentsel dönüşüm tartışmalarını yine gündeme taşıdı. Bilhassa beklenen Marmara sarsıntısı, gözleri bir sefer daha İstanbul’daki yapılara çevirirken uzmanlar, yalnızca bu kentte en az 58 bin binanın yıkılacağına dikkat çekiyor. Bu da başta İstanbul olmak üzere tüm sarsıntı bölgelerindeki yapıların acilen gözden geçirilmesini zarurî kılıyor. Vatandaş ise binasının riskli çıkması durumunda 90 günde konutunu boşaltması gerektiği için riskli bina tespitine sıcak bakmıyor.
Süreci güzel yönetemedik
Riskli binaları boşaltırken konut sahiplerine bin 500 ile 4 bin 500 lira ortasında bir kira yardımı yapılıyor. Kiracılara ise yalnızca taşınma yardımı var. Kentsel Dönüşüm ve Hukuk Platformu Lideri Prof. Dr. Gürsel Öngören, kentsel dönüşümde yaşanan ıstıraplara ve mağduriyetlere dikkat çekti. “Süreci âlâ yönetemedik, vatandaşı kentsel dönüşümden soğuttuk” diyen Prof. Dr. Öngören, güçlendirme için yönetmelikte yer alan 90 günde boşaltma kaidesinin en az 1 yıla çıkarılması gerektiğini vurguladı. Öngören, “Risk tespitinden sonra riskli olduğu tespit edilip dönüşüme girecek konutlarda yaşayanların en çok 90 gün içinde konutu boşaltması gerekiyor. İmkanı olan zati birinci günden çıkıp gidiyor lakin maddi durumu ve gidecek yeri olmayanlar mağdur ediliyor. Bunun makul bir müddete çıkarılması gerek” dedi.
Risk tespiti yapılmalı
Bu mecburilik nedeniyle kentsel dönüşümün yürümediğini tabir eden Öngören, “Nüfusun yüzde 72’si sarsıntı neslinde yaşıyor. Birinci olarak yasa yine düzenlensin. 90 gün kaidesi kalksın, bu düzenleme kendi bölgesindeki riskli yapıları tespit edip, tedbir almak isteyen lokal idarelerin önünü de bağlıyor, halbuki yasal düzenlemeye nazaran tüm belediyeler ve bakanlık kendi hukukî sorumlulukları sebebiyle binalardaki risk tespitini yaptırabilir” diye konuştu.
Güven, irade ve idare
Bakanlıkça planlanan 15 yıllık kentsel dönüşüm sürecinde, maksadın riskli binaların yüzde 100 dönüşümü olduğunu aktaran Prof. Dr. Öngören, şunları söyledi: “Şu ana kadar 11 yılda yalnızca yüzde 15 dönüşüm sağlayabildik. Sonuç tatmin edici değil. Birinci evvel bilgi güvenliğini sağlamamız gerekiyor. Bunun için de riskli bina sayısını tespit etmemiz lazım.
Bugün tam olarak bu sayıyı bile bilmiyoruz.” Vatandaşların risk tahlili ve dönüşüm sürecinde kimi müteahhitler tarafından da mağdur edildiğine dikkat çeken Öngören, “Risk tahlilinde tek dairenin malikinin onay vermesiyle teknik süreç yapılabiliyor. Bir anda oturanlar 90 günde binayı terk etme zaruriliği ile yüzleşiyorlar. Müteahhit de vatandaşın zaruret halinden yararlanıp tüzel garantisiz kontrat imzalatıyor.
Sonrasında da davalar açılıp süreç uzuyor. Apartmanlarda kendi isteğiyle risk tespiti yapılacaksa yüzde 51 çoğunluk koşulu getirilsin” teklifinde bulundu. Prof. Dr. Öngören’e nazaran, Türkiye’nin kentsel dönüşümde başarılı olmasının iki şartı vatandaşın inancı ve yönetimin göstereceği irade. Öngören, “Bu inancı oluşturur iradeyi ortaya koyabilirsek 5 yıl içinde riskli binaları ortadan kaldırırız. Bunun maliyeti de çok kolay karşılanır. Kentsel dönüşüm fonu var esasen, öbür fonlar da rahatlıkla bulunur” dedi.
“Konut biriktirmeliyiz”
İktidarın lokal idarelerle görüşüp arsa oluşturması gerektiğine işaret eden Öngören, şöyle devam etti: “Önce boş kamu yerleri ya da üzerinde verimsiz kamu binaları olan alanları tespit etmeliyiz. Emlaka süratle kumbara üzere konut biriktirmeliyiz. Evvel binalar yapılacak sonra vatandaş taşınacak. Yıllık 1 milyon konut üretimimiz var. Bu prosedürle 2-3 yıl içerisinde belediyelerin kentsel dönüşüm stoku oluşur” diye konuştu. Kentsel dönüşümde süreci baştan sona devletin üstlenmesi gerektiğini lisana getiren Platform Başkanı’na nazaran yapı kontrol işlerini de belediyelerin ve bakanlığın denetlemesi gerekiyor.
İstanbul’da 318 bina çabucak çökecek
İBB süratli tarama sonuçlarına nazaran 318 bina çabucak çökecek durumda. Bunlarda 10 binden fazla kişi yaşıyor. Bin 525 binada yüksek risk tespit edildi. Bu binalarda da en az 50 bin kişi yaşıyor. İstanbul’da 1 milyon 166 bin bina var. Bunları yüzde 73’ü 2000 yılı öncesi yapılmış. İBB’nin 3.5 yılda süratle tarama için 107 bin binaya gittiği ve yalnızca 29 bin 700 binaya girebildikleri açıklandı.
Kaynak: Dünya
