Deprem sonrası neden İkinci Yüzyılın İktisat Kongresi?
Mustafa Kemal Atatürk İstiklal Savaşı’nı kazandıktan sonra, siyaset ve iktisat alanında başarılı olmak üzere yola çıktı.
Bu süreçte 29 Ekim 1923’te Cumhuriyet’in ilanı ile aydınlanmaya giden yolu tanımlayan değerli bir ihtilal kararı aldı. Bu kararlara ulaşmakta Lozan Müzakereleri, Antlaşması ve İzmir İktisat Kongresi çok değerli kilometre taşları oldu.
Türkiye’nin sürekli ileriye dönük olarak değişmeye, sürdürülebilir kalkınmaya ve büyümeye gereksinimi olduğunu M. Kemal Atatürk açıkça ortaya koydu. Böylece yeni bir siyasi harekete ve siyaset damarına sahip çıkılmış oldu.
Bu sürecin başarılı olması için demokrasi – hukuk devleti ve adaletin tekrar kurulması ve işler hale getirilmesi kuraldı. 100 yıl evvel, Kurtuluş Savaşı’ndan çıkmış bir Türkiye’de nasıl bir ekonomik ve toplumsal savaş kazanılmış ise, İkinci Yüzyılın İktisat Kongresi de, 6 Şubat 2023 sarsıntısı sonrası bu türlü bir ortamda toplanıyor.
Kongrenin amacı bugünkü kuralları değerlendirip “Geleceğin Türkiye’sini Yeni Baştan Kurmak”. Tahlil üretebilmek için gerçekleri tüm ayrıntıları ile bilmemiz ve tartışmamız gerekiyor. İzmir İktisat Kongresi bu açıdan çok kıymetli.
Hızlı karar almak ve çözüm
Son yıllardaki çürümüşlük yerine, bir kere daha demokrasinin ve hukuk devleti unsurlarının işlemesine, belirsizliğin sona ermesine ve inanç ortamına muhtaçlık var.
Deprem sonrası, 2023 yılında yeni bir iktisat siyasetine acil gereksinim var. Bu süreçlerde deneyim-bilgi-hızlı ve gerçek karar alma düzeneklerine, başarılı idare yeteneğine ve uyum tecrübesine muhtaçlık var. Bugün süratli karar almak ve tahlil kıymetlidir.
Yarın daha da değerli olacaktır. Zira 6 Şubat 2023 tarihinde gerçekleşen ve 11 vilayetimizi etkileyen büyük sarsıntı, milat niteliğinde bir değişim gereksinimini bize göstermiştir. Kadro oyununun ehemmiyeti kuvvetli biçimde ortaya çıkmıştır. Bu yaşananlarla, sırf bir doğal afetin değil, iktisattan, eğitime ve toplumsal yaşama kadar her alanda baskın olarak uygulanan ideolojik yaklaşımın nasıl bir yıkıma yol açtığını gördük.
Yeni iktisat siyaseti nasıl olmalıdır?
Yeni bir dünya tertibi oluşuyor besin ve güç arz güvenliğinin, tedarik zincirinin sağlıklı çalıştığı yapıların çok değerli olduğu, Rusya, Hindistan, Çin ve Uzak Doğu ülkeleriyle ağır iş birliğinin, Avrupa Birliği ve Amerika’yla olan bağların geliştirilmesinin gerekli olduğu yeni bir periyoda gereksinim var.
Dünya barışının bozulması nedeniyle, doğal afetler ve bölgesel savaşlar sonucu ortaya çıkan büyük nüfus hareketleri ve yer değişiklikleri ekonomik ve toplumsal istikrarları olumsuz istikamette etkiledi. Bunun için demokrasiden, hukuktan ve barıştan yana olan herkes el ele vererek, birlikte tahlil üretmeliyiz.
Örneğin doğal afetlerin ve göçlerin yarattığı problemleri çözmek için Dünya Bankası, Avrupa Yatırım ve Kalkınma Bankası üzere kuruluşları örnek alarak, “Uluslararası Göçmen ve Doğal Afetler Sonrası Tekrar Yapılanma için Kalkınma Bankası” kurmalıyız. Bu bankanın sermayesine tüm gelişmiş ülkeler katkıda bulunmalıdır.
Ekonomiyi tekrar yapılandırmaya nereden başlamalıyız?
İlk etapta acil adımlar atılırken, kamuda hiçbir iş aksatılmamalı, karar alma süreçleri süratli çalışmalı ve devletin tüm düzenekleri hızlandırılarak verimli bir biçimde sonuç alınmalıdır. Tüm sayılar gerçek, söylenenler gerçek olmalıdır. İtimat ortamı sağlanmalıdır.
Enflasyonu düşürmek ve hayat pahalılığıyla çaba birinci gaye olarak ele alınmalıdır. Yeni iktisat siyasetinin temeli doğruluğa, dürüstlüğe ve itimada dayanmalıdır. Kesinlikle gerçekçi ve uygulanabilir yeni bir bütçe ve program yapılmalıdır. Tüm uygulamalar açık ve şeffaf olmalıdır. 2023 Temmuz’da yeni bütçe disiplinle uygulanmaya başlanmalıdır. Yeni bir ek bütçe hazırlanmalıdır.
Birinci ayda tüm uygulama planları açıklanmalıdır. TC Stratejik Planlama Teşkilatı kurulmalı, YPK ve Para-Kredi Konseyleri nizamlı çalıştırılmalıdır. TC Merkez Bankası’nın bağımsızlığı sağlanmalıdır. Maliye, Hazine ve TC Stratejik Planlama Teşkilatı, tek bir İktisat Bakanlığı altında üç başka müsteşarlık olarak çalışmalıdır.
Ticaret Bakanlığı, İç ve Dış Ticaret Müsteşarlığı ve Gümrük Müsteşarlığı’ndan oluşmalıdır. Eximbank sermayesi ödenmiş olarak 5 milyar dolar seviyesine arttırılarak, bağımsız bir ihtisas bankası olmalıdır. İhracatın ithalatı karşılama oranı yüzde 85’in üzerine çıkartılmalıdır.
Merkez Bankası’nın bankalara yönelik 2022 yılında yaptığı; – Menkul değer tesisi, – Kredi faizlerinin sonlandırılması, – TL mevduatın TL mevduat içindeki hissesinin arttırılmasıyla ilgili zorlama üzere düzenlemeler kaldırılmalıdır. Devletin tekrar yapılanma sürecinde, kontrol yetkisi için, Maliye Teftiş Şurası ve Hesap Uzmanları Ünitesi tekrar işler hale getirilmelidir. Sayıştayın verimliliği arttırılmalıdır. TBMM kontrol yetkisi öncelikle geliştirilmelidir.
Yeni iktisat siyaseti neden gereklidir?
Geldiğimiz noktada acil olarak ciddiyet ve uyuma gereksinimimiz var. Süratli ve yanlışsız karar alma sistemlerine acil muhtaçlığımız var. Zira enflasyonun arttığı, gelir dağılımının bozulduğu, liyakatin göz arkası edildiği bir çürümüşlük periyodu yaşandı.
Şimdi artık bir tamirat kademesine, sonrasında ise yine yapılandırma sürecine muhtaçlığımız var. Bilhassa enflasyonu bedelinin ne olacağını düşünmeden bilinçsizce arttırarak, nimet dağıtıyor üzere maaş dağıtarak gelir dağılımını alt üst etmişlerdir. Bu çürümüşlüğü nasıl düzeltiriz? Ülkemizi nasıl düzlüğe çıkaracağız? Yeni bir iktisat siyaseti, tekrar yapılandırmanın temel taşı olacaktır.
Kaynak: Dünya
